CREDITS LOGO: Mondriaan Fonds
In opdracht van het Mondriaan Fonds voerde onderzoeksbureau Urban Paradoxes een evaluatie uit van de Bijdrage Opdrachtgeverschap in de periode 2013 tot medio 2014. Dit heeft geleid tot een scala aan onderzoeksresultaten, waaruit onder meer blijkt dat het aantal gehonoreerde opdrachten de verwachtingen ruimschoots heeft overtroffen en dat de regeling extra middelen genereert voor de beeldende kunst. Tot en met juni 2015 zijn in totaal 73 opdrachten ondersteund, waarbij de opdrachtgevers uiteenlopen van musea en culturele instellingen, tot gemeenten, kerken, ziekenhuizen, scholen en een boerenbedrijf. Inmiddels is aan een van de aanbevelingen uit dit rapport gevolg gegeven: opdrachtgevers buiten de cultuursector hebben de mogelijkheid een ontwikkelbijdrage aan te vragen.
Het onderzoek werd gedaan aan de hand van bureauonderzoek en interviews. De Bijdrage Opdrachtgeverschap is bestemd voor publieke en private opdrachtgevers, of publiek-private samenwerkingen, die publiek toegankelijke beeldende kunstprojecten willen realiseren. Met deze bijdrage stimuleert het Mondriaan Fonds initiatieven die in samenwerking tot stand komen en waarbij het maken van beeldende kunst nadrukkelijk wordt verbonden aan het tonen ervan. De bijdrage is bedoeld voor de productie van relevante artistiek-inhoudelijke projecten. Het Mondriaan Fonds kan maximaal vijftig procent van de projectkosten bijdragen. Eén van de voorwaarden is dat een reëel honorarium voor de kunstenaar beschikbaar wordt gesteld door de opdrachtgever.
Na een pilot eind 2012 ging op 1 januari 2013 de nieuwe regeling van start. Naast de thema’s zichtbaarheid en samenwerking behoort opdrachtgeverschap tot de kern van het beleid van het Mondriaan Fonds. Het Mondriaan Fonds stelde zich in 2013 dan ook tot doel in vier jaar aan minstens 16 betekenisvolle opdrachten bij te dragen. Het aantal aanvragen overtrof direct de verwachtingen. In de door Urban Paradoxes onderzochte periode werden 87 aanvragen door het Mondriaan Fonds behandeld. Daarvan werden 42 gehonoreerd, die allemaal hebben geleid tot locatie-specifiek nieuw werk. Tot en met juni 2015 zijn in totaal 73 opdrachten ondersteund, waarbij de opdrachtgevers uiteenlopen van musea en culturele instellingen, tot gemeenten, kerken, ziekenhuizen, scholen en een boerenbedrijf.
Urban Paradoxes concludeert dat de regeling haar doelstelling behaalt. Alle projecten leveren nieuw werk op, die van betekenis zijn voor de kunstenaars en voor de context van de opdrachtgevers en die zijn verspreid door het land. De werken blijven veelal permanent zichtbaar voor publiek. Het voor iedereen toegankelijke, open karakter van de regeling is volgens de onderzoeker een succesfactor. Door de matchingconstructie genereert de regeling bovendien extra middelen voor beeldende kunst.
Urban Paradoxes noemt het opvallend dat geen enkel project voortijdig is afgeblazen of stopgezet. Van de selectie van twintig nader door Urban Paradoxes onderzochte projecten blijven zestien permanent zichtbaar voor het publiek. De overige projecten betreffen eenmalige performances of projecten die voor een periode van een jaar zichtbaar blijven. Er is een goede spreiding in de ondersteunde projecten tussen grote- en kleinere gemeenten. Met uitzondering van de noordelijke provincies is er een redelijke regionale verdeling van de projecten.
Binnen de projecten is een waaier aan vormen van samenwerking tot stand gekomen: van verbanden met verschillende culturele en maatschappelijke opdrachtgevers en beeldend kunstenaars, tot verbanden van één enkele opdrachtgever, een bemiddelaar en een kunstenaar. Urban Paradoxes geeft aan dat niet één vorm beter werkt dan de andere. Niettemin wordt de organiserende en inhoudelijke rol van bemiddelaars bij met name niet-ervaren opdrachtgevers positief ervaren. De regeling resulteert in (brede) samenwerkingsverbanden, die vaak interdisciplinair en/of intersectoraal zijn.
Opdrachtgevers en kunstenaars evalueren de projecten overwegend positief. De projecten droegen in hun ogen bij aan de artistieke ontwikkeling van de kunstenaars: de projecten realiseerden ruimschoots de beoogde bezoekersaantallen en in verschillende gevallen leidde het project tot nieuwe opdrachten van andere opdrachtgevers. De projecten genereren spin-off op verschillende vlakken, inclusief werkgelegenheid voor andere kunstenaars. De intensieve vorm van samenwerking wordt door alle partijen gewaardeerd. In meer dan de helft van de gevallen leidde de opdracht tot een aankoop. In 50 procent van de nader onderzochte projecten wisten de aanvragers nieuwe, aanvullende financieringsstromen van buiten de kunst te mobiliseren.
De onderzoeker doet een aantal aanbevelingen. Zo is het aandeel opdrachtgevers van buiten de cultuursector vooralsnog minder vertegenwoordigd. Het Mondriaan Fonds neemt de aanbevelingen op het punt van de externe communicatie ter harte en zal bijvoorbeeld niet-publieke opdrachtgevers explicieter in de externe communicatie benoemen. Ook aan de aanbeveling voortrajecten mede te financieren en zo de regeling aantrekkelijker te maken voor een bredere groep opdrachtgevers, wil het fonds gevolg geven.
Op 27 augustus zijn de resultaten gepresenteerd tijdens een door het Mondriaan Fonds en in samenwerking met DordtYart georganiseerde bijeenkomst rond het onderwerp opdrachtgeverschap. Aan de hand van een aantal concrete opdrachtsituaties (waaronder bij DordtYart) werd gesproken over actuele kwesties op het gebied van kunst in de publieke ruimte en over de mogelijkheden die er zijn om opdrachtgeverschap voor de beeldende kunst in Nederland beter voor het voetlicht te brengen. Aan de orde kwam onder meer de vraag op welke manier je partijen van buiten de kunst – commerciële partijen en bedrijven, particuliere opdrachtgevers en sociale en maatschappelijke organisaties – kunt stimuleren een opdracht te geven aan beeldend kunstenaars.
Het Mondriaan Fonds is het publieke stimuleringsfonds voor beeldende kunst en cultureel erfgoed. Het bevordert bijzondere en vernieuwende projecten en activiteiten van beeldend kunstenaars, bemiddelaars (curatoren en critici), musea en andere erfgoedinstellingen, presentatie-instellingen, archieven, galeries en opdrachtgevers. Alle bijdragen hebben tot doel het stimuleren van de productie en de presentatie van relevante beeldende kunst en erfgoed uit Nederland in binnen- en buitenland op die plekken waar de markt dit (nog) niet doet. www.mondriaanfonds.nl
BRON: Persbericht Mondriaan Fonds
Lees ook:Bijdrage Samenwerking Musea is een groot succes
Lees ook:Bekendmaking eerste resultaten samenwerkingsregeling musea
Lees ook:The Art of Impact gaat van start
Lees ook:Mondriaan Fonds draagt bij aan collectieprogramma’s zeventien kunstmusea
Lees ook:Mondriaan Fonds kent werkbijdragen toe