Visioenen van een genie: een geniale expositie

De tentoonstelling ‘Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie’ heeft een recordaantal bezoekers naar Het Noordbrabants Museum in ’s‑Hertogenbosch gebracht. Zo’n 421.700 mensen bezochten tussen 13 februari en 8 mei 2016 de overzichtstentoonstelling. Kunst.blog.nl was aanwezig op de laatste dag van de expositie.

Sinds de start van de online verkoop van toegangstickets voor de expositie in december 2015 beloofde de Bosch-tentoonstelling al een groot succes te worden. Het was echter de officiële opening door Koning Willem-Alexander op 12 februari, wat ook rechtstreeks werd uitgezonden op televisie bij onder  meer de publieke omroep en Omroep Brabant, waardoor een ware stormloop op de kaarten ontstond. Op die dag waren 142.000 tickets verkocht en amper een maand later was die verkoop geëxplodeerd naar 300.000 online tickets. Voor Het Noordbrabants Museum was dit reden de openingstijden te verruimen. In plaats van een openstelling van 70 uur in de week ging het museum toen 86 uur per week open. Nog eens een week later waren er 50.000 tickets extra verkocht, waarna opnieuw gekozen werd voor een verruiming van de openingstijden tot 98 uur per week. Op 8 april waren er 380.000 online tickets verkocht, waarna er niets anders op zat om de openingstijden opnieuw te verruimen. Dit keer ging het museum 119 uur per week open. In de laatste week van de openstelling, in de eerste week van mei, was het museum zelfs 124 uur geopend in de week, waarbij er in het laatste weekend 39 uur aan één stuk door gewerkt werd tijdens de zogenoemde Nacht van de Uil. De eindstand kwam uit op de verkoop tickets voor 421.700 bezoekers.

Herhalingsbezoekers

Kunst.blog.nl was weleens benieuwd naar de motieven van de bezoekers op de laatste dag van de expositie. Waarom kozen zij speciaal voor deze dag? Of was er misschien geen speciale reden voor een bezoek op 8 mei, maar wel voor een bezoek aan de expositie? Tussen al deze 421.700 mensen zaten zeker een aantal mensen die de tentoonstelling Jheronimus Bosch: Visioenen van een Genie meerdere malen hebben bezocht. De meest genoemde redenen voor een herhalingsbezoek waren toch wel het unieke karakter van de tentoonstelling met zoveel werken van Bosch bij elkaar, maar ook de kans om bepaalde werken nog een keer te zien, voordat ze weer verdwijnen in een private collectie of terug naar een museum in de Verenigde Staten gaan. In het museum was verder duidelijk merkbaar dat het veel rustiger was in de nachtelijke uren. Mensen bleven wat minder lang hangen om gewoon lekker naar huis te gaan, terwijl mensen overdag langer bleven hangen in het museum.

Zoekplaatjes van Bosch

Petra en Daan uit Enkhuizen waren ‘s ochtends om 6.30 uur opgestaan om rond het tijdslot van 8.00 en 9.00 uur het museum te kunnen betreden. “Er was geen speciale reden dat we gekozen hebben voor deze laatste dag van de expositie. Het kwam toevallig zo uit toen we ongeveer een maand geleden onze tickets reserveerden. Ik ben zelf niet zo’n kunstminnaar, maar ik houd wel van de kracht van het scheppen. En nu hadden we de kans om zoveel werken van Bosch bij elkaar te zien, dat het niet slim zou zijn om zo’n kans voorbij te laten gaan”, aldus Daan. Zowel Daan als Petra was onder de indruk van de tentoonstelling. Voor beiden was het de eerste keer in Het Noordbrabants Museum en ze brachten in totaal zo’n drie uur door in het museum en in de expositie. “Ik vond het wel heel erg druk en de schilderijen waren door de drukte niet altijd goed te zien. Sommige schilderijen waren ook erg klein, waardoor het lastig was om een en ander goed waar te nemen. Maar ik vond het wel bijzonder”, aldus Daan. Petra vond het ook heel mooi. “Ik vind het eigenlijk jammer dat ik er niet in mijn eentje kon kijken. De werken van Bosch zijn eigenlijk een soort zoekplaatjes waar je uren naar kunt kijken. De religieuze elementen en de gekke en bizarre dingen die hij maakte, dat zou ik het liefst in mijn eentje bekijken. De drieluiken kon je nu bijvoorbeeld heel lastig zien, omdat iedereen hier wilde kijken. Maar ik vind het zeker uniek om te zijn geweest en wil ook nog naar andere tentoonstellingen.”

Fiere Vlamingen

Vanuit het Vlaamse Aalst was een hele bus met geïnteresseerden naar Den Bosch afgereisd. In de bus zaten Magda, Esther en Geert. Geert is één van de mensen die het geluk had de expositie een extra keer te zien, want een week eerder was hij met een andere busreis ook al als gids naar het museum geweest. “De eerste keer heb ik het zonder audiotour moeten doen en nu met. Dat scheelt wel in de informatie die je krijgt. Het blijft alleen jammer dat je niet alles even goed kunt bekijken”, vindt Geert. Daar waren Magda en Esther het wel mee eens, maar zij hadden vooral lovende woorden voor Het Noordbrabants Museum en Bosch zelf. “We zijn speciaal voor de tentoonstelling vanuit  Aalst naar Den Bosch gereisd. We vonden het fijn, prachtig, maar wel erg druk. Gelukkig hebben we zijn werken wel goed kunnen zien en zo een algemene indruk van het werk van Bosch kunnen krijgen. Er was zoveel moois te zien. Alleen kon je de pentekeningen pas echt goed zien als je er bovenop stond. Soms zag je dan de figuren die wel buitenwerelds leken te zijn. Erg bijzonder om te zien.” Het besluit om naar Den Bosch te gaan met de bus werd mede ingegeven door de mogelijkheid dat er een extra busreis werd georganiseerd. “We hadden de expositie op televisie gezien en wilden ook graag kijken. Toen er een extra busreis werd gepland, hebben wij ons direct ingeschreven. Het is alleen jammer dat zoveel Groot-Nederlandse werken, dus ook werken van Vlaamse meesters, in andere landen te zien zijn en niet in België of Nederland zelf. We zijn toch fiere Vlamingen. Het is jammer dat er zoveel in vreemde landen hangt. Maar we willen het museum zeker feliciteren met deze prachtige expositie.”

Waardering

Felicitaties ontving Het Noordbrabants Museum niet alleen vanuit bezoekers, zoals uit onderzoek van TNS NIPO bleek. Uit een door TNS NIPO in opdracht van Het Noordbrabants Museum uitgevoerd bezoekersonderzoek bleek dat maar liefst 81% van de mensen de tentoonstelling met een 8 of hoger waardeerde, 11% gaf zelfs een 10. Bezoekers waren niet alleen onder de indruk van de expositie zelf, maar waren vooral ook tevreden over de gastvrijheid en servicegerichtheid van de medewerkers in het museum. Ook in de internationale media werd lovend gesproken over de expositie. De Britse krant The Guardian omschreef het als ‘een van de belangrijkste tentoonstellingen van de eeuw’. Het is dan ook met stip de best bezochte tentoonstelling in de bijna 180-jarige geschiedenis van Het Noordbrabants Museum. Tot dusver trokken in Nederland alleen exposities in Amsterdam en Den Haag een dergelijk aantal bezoekers.

Verrassingen

De expositie was het hoogtepunt van het Nationaal Evenementenjaar ‘Jheronimus Bosch 500’ dat het hele jaar 2016 wordt gevierd, naar aanleiding van het 500e sterfjaar van de kunstenaar. Het feit dat er nooit eerder zoveel werken van Jheronimus Bosch terug in Den Bosch waren, was voor veel mensen een reden om naar het museum af te reizen en een en ander met eigen ogen te bekijken. Daarnaast was de tentoonstelling gebaseerd op het meest omvangrijke en internationale onderzoek dat ooit naar het oeuvre van Bosch is gedaan: het Bosch Research and Conservation Project (BRCP). Dat onderzoek heeft diverse opzienbarende elementen of verrassingen aan het licht gebracht, zoals twijfels over de naamsverbintenis van Bosch aan bepaalde werken, terwijl andere werken juist weer door het onderzoek aan Bosch konden worden toegeschreven. In Den Bosch werden uiteindelijk 17 van de slechts 24 resterende schilderijen en 19 van de 20 tekeningen van Bosch getoond. Negen van de getoonde schilderijen werden in voorbereiding op de tentoonstelling gerestaureerd.

Fascinerende combinatie

Voor Peter uit Vierlingsbeek was de expositie letterlijk en figuurlijk een aangename verrassing. “Ik werk in Nijmegen en ons bedrijf bestond vijf jaar. In het kader van dit jubileum zijn we dit weekend in Den Bosch. Daar zaten entreetickets bij voor deze laatste dag. Ik wist dus niet dat we hier naartoe zouden gaan. Ik had vooraf ook geen enkele kennis van of over Jheronimus Bosch. Ik heb me er nooit zo in verdiept. De schetsen had ik dan ook wat minder mee qua interesse, maar de schilderijen vond ik zeker erg bijzonder. Ik vond het fascinerend om te zien dat zijn werken er toch vrolijk uitzagen door de combinatie van de wezens en mensen. De droevigheid in zijn werk vond ik pas later terug in de tentoonstelling en in zijn latere werken. Het was voor mij tweeledig. Ik was erg verrast door de perfecte combinatie van de dieren en de mensen. En ik vond het opvallend om veel religieuze invloeden terug te zien met Christus. Dat het zo druk was bij een aantal werken, was wel wat jammer, omdat je het zo niet goed kon bekijken. Maar iedereen wil hetzelfde bekijken, dus dat is ook wel logisch.”

Nederlandse kunstgeschiedenis

Al met al vonden de bezoekers het dus vooral erg druk op de expositie, maar dat is niet zo vreemd als achteraf maar liefst 421.700 mensen de werken van Bosch zagen. Wel was het gros van de bezoekers ook lovend over de tentoonstelling, dat toch een unieke kans voor velen was om zijn werk zo bij elkaar te zien in de stad waar hij al die werken honderden jaren geleden maakte. Charles de Mooij, directeur van Het Noordbrabants Museum, was dan ook een tevreden man. “Het was fantastisch om te zien dat Jheronimus Bosch, de meest intrigerende laatmiddeleeuwse kunstenaar van de Nederlanden, nog steeds door zo’n groot en wereldwijd publiek wordt bewonderd en dat de fans van Bosch letterlijk van heinde en verre naar ‘zijn’ Den Bosch toekwamen. Wij zijn er als Het Noordbrabants Museum heel trots op dat we zulke geweldige bezoekcijfers hebben behaald en dat we er aan hebben mogen bijdragen om ’s-Hertogenbosch nu definitief en internationaal te verbinden aan haar grootste zoon. Met de expositie in Het Noordbrabants Museum heeft Bosch definitief zijn plek ingenomen in de eregalerij van de Nederlandse kunstgeschiedenis, naast grootheden als Rembrandt, Van Gogh, Vermeer en Mondriaan.”

Een terugblik op een paar maanden Jheronimus Bosch vind je hier!

Na Visioenen van een genie

Ook na ‘Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie’ wordt gedurende het Boschjaar 2016 in Het Noordbrabants Museum uitgebreid stilgestaan bij de inspirerende nalatenschap van Jheronimus Bosch, onder andere met de monumentale mozaïekpanelen van Jan Fabre en meesterwerken uit de collectie Brukenthal. De Belgische kunstenaar Jan Fabre (Antwerpen, 1958) maakte tussen 2011 en 2013 een serie monumentale ‘mozaïekpanelen’ onder de titel ‘Tribute to Hieronymus Bosch in Congo’. De serie is van 11 juni tot en met 18 september te zien in de tentoonstelling ‘Jan Fabre: Tribute to Hieronymus Bosch in Congo’. Daarnaast creëert Fabre met sierlijke vogelsculpturen een moderne interpretatie van de Tuin der Lusten in de Tuingalerij van het museum. De tentoonstelling ‘Van Eyck, Brueghel, Jordaens – Meesterwerken uit Roemenië’ loopt van 18 juni tot en met 9 oktober 2016. Te zien zijn vijftig topstukken afkomstig van het Brukenthal Museum in Sibiu, Roemenië: Vlaamse primitieven, maar ook Zuid-Nederlandse en Hollandse meesters uit de vijftiende tot en met de zeventiende eeuw. Tot de selectie behoren bijzondere bruiklenen van Jan van Eyck, Hans Memling, Jacob Jordaens, David Teniers, Leonaert Bramer en Pieter Brueghel de Jonge. Samen met Bosch brachten zij de schilderkunst van de Lage Landen op het allerhoogste niveau.

Bioscoopfilm

Over de tentoonstelling ‘Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie’ wordt een internationale bioscoopfilm gemaakt door EXHIBITION ON SCREEN. Naast een beeldverslag van de tentoonstelling bevat de film interviews met onder meer Jos Koldeweij, Matthijs Ilsink en Charles de Mooij, de samenstellers van de tentoonstelling. Naar verwachting wordt de film in november 2016 vier weken exclusief getoond in ’s‑Hertogenbosch. In 2017 gaat de film wereldwijd in roulatie in meer dan 2.000 bioscopen verspreid over 42 landen. EXHIBITION ON SCREEN heeft eerder documentaires gemaakt over tentoonstellingen in het Rijksmuseum in Amsterdam, The National Gallery in Londen en het Musée d’Orsay in Parijs.

Herinrichting museum

Van 9 tot en met 23 mei 2016 is Het Noordbrabants Museum gesloten. Dit in verband met de ontmanteling van de Bosch-tentoonstelling, de voorbereidingen voor de zomerprogrammering en het terugplaatsen van de vaste collectie. Van 24 mei tot en met 3 juni 2016 is Het Noordbrabants Museum beperkt toegankelijk. Te bezoeken zijn de collecties oude kunst, bloemstillevens en Romeinse archeologie. Geopend: dinsdag tot en met zondag van 11 tot 17 uur. In deze periode is de toegang gratis. Vanaf 4 juni 2016 is Het Noordbrabants Museum weer volledig te bezoeken. Geopend: dinsdag tot en met zondag van 11 tot 17 uur. Het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch, het museumrestaurant en de museum shop zijn vanaf 10 mei weer geopend voor publiek. Open: dinsdag tot en met zondag van 11 tot 17 uur.

Lees ook:Tentoonstelling Jheronimus Bosch uitverkocht
Lees ook:Lancering online ticketshop tentoonstelling Jheronimus Bosch komt er aan
Lees ook:Jeroen Bosch is niet te vermijden in 2016
Lees ook:Het jaar van Jheronimus Bosch
Lees ook:Openingstijden tentoonstelling Jheronimus Bosch verder verruimd