De ontwikkeling van Ellen Auerbach in boekvorm gevangen CREDITS: Waanders en de Kunst
Sinds begin deze maand is in Museum de Fundatie in Zwolle een tentoonstelling met het werk van fotografe Ellen Auerbach te zien. Waanders & de Kunst maakte er, samen met het museum, een boek bij met de titel Ellen Auerbach: Berlijn – Tel Aviv – New York. En zoals hoort bij een boek van een fotografe is in het boek royaal voorzien van prachtige foto’s.
Ellen Auerbach werd op 20 mei 1906 in het Duitse Karslruhe geboren als Ellen Rosenberg. Ze studeerde beeldhouwkunst, maar het werd uiteindelijk de fotografie waar ze haar hart aan verloor. In de beeldhouwkunst was namelijk geen droog brood te verdienen. Voor die tijd was het erg bijzonder dat een vrouw koos voor het vak van fotograaf. Toch was ze niet de enige. Ook haar joodse collega Grete Stern koos voor het vak en voor lessen bij dezelfde leraar, Walter Peterhans. Samen namen ze uiteindelijk zelfs de studio van Peterhans over en gaven deze de nieuwe naam Ringl + Pit. Maar omdat Ellen joods was en in Duitsland de nationaalsocialisten de macht kregen, werd het werken voor Ellen en Grete steeds gevaarlijker. Kort na de ‘machtsgreep’ van de nationaalsocialisten in 1933 besloot Ellen samen met haar latere echtgenot Walter Auerbach naar Palestina te emigreren. Daar startte ze een studio voor kinderfotografie. Na enige tijd in Palestina vervolgde ze haar weg naar Engeland. Maar hier was ook niet veel werk te krijgen, waardoor ze uiteindelijk in de Verenigde Staten terecht kwamen. Het was daar waar ze een vast honk vond en waar ze in 2004 overleed op 98-jarige leeftijd.
Deze bijzondere levensgeschiedenis komt terug in het werk van de fotografe. In het boek Ellen Auerbach Berlijn – Tel Aviv – New York wordt de lezer en de kijker eigenlijk meegenomen op de wereldreis die de fotografe maakte gedurende haar leven. Duidelijk wordt de progressie die ze maakte in haar werk na alle keuzes die ze moest maken in haar leven. De reis naar Palestina betekende namelijk niet alleen een keerpunt in haar leven, maar ook in haar fotografische carrière. Waar de eerste jaren als fotografe samen met Grete Stern niet bijster succesvol waren geweest, maar ze wel beiden een duidelijke kijk hadden op hoe je moest fotograferen. Daarbij volgden ze enigszins de werkwijze van Peterhans. Maar in Palestina kon Auerbach een en ander loslaten. Van het duo Stern en Auerbach was de laatste altijd al de meer creatieve partner binnen Ringl + Pit, maar in Palestina kon die creativiteit zich uiten. De strenge studiofoto’s verdwenen en daarvoor in de plaats kwam ruimte voor levendigheid en spontaniteit. Momentopnames werden belangrijker, intuïtie speelde een rol en zo ontwikkelde ze een nieuwe fotografische taal, de fototaal van Auerbach.
In het boek wordt pagina voor pagina getoond en beschreven hoe de ontwikkeling van Ellen Auerbach verliep. In woord en geschrift staat het geschreven, maar wie kijkt, echt kijkt, ziet het ook voor zijn of haar ogen gebeuren. De beeldtaal van het werk van Auerbach evolueert zich gedurende het boek, waarmee je feitelijk de groei van de fotografe op papier ziet. Wat bijzonder is aan haar werk, is dat ze in staat was beelden te maken van mensen die haar niet kenden, maar die zich wel door haar lieten vastleggen. Was het haar empathische manier van werken of gewoon de belangstelling voor het moment? Duidelijk is dat ze in al haar werken een bepaalde zoektocht vastlegt. Niet alleen de zoektocht van de geportretteerde staat centraal, maar ook de zoektocht naar zichzelf, de zoektocht naar zingeving. Nieuwsgierig zijn naar het vreemde, het onderweg zijn, al deze aspecten komen naar voren in haar foto’s.
Wie benieuwd is naar de evolutie van een mens, van een fotografe, kan niet anders dan dit boek van Waanders en de Kunst aanschaffen. Het is een perfect voorbeeld van hoe je met weinig toch veel kunt bereiken, hoe je met een ‘derde oog’ het mooiste kunt vastleggen en hoe je jezelf kunt ontwikkelen als je maar je eigen weg en hart volgt. De weg van Ellen Auerbach was niet de gemakkelijkste en uiteindelijk werd ze zelfs geen voltijds fotografe, maar therapeute voor kinderen met leerproblemen, toch toont dit boek aan dat de aanhouder wint. De camera was voor Ellen Auerbach de manier om zich te uiten, haar zoektocht naar persoonlijke zingeving vorm te geven en uiteindelijk voor ons, de kijker, iets na te laten om van te genieten.
Het boek Ellen Auerbach Berlijn – Tel Aviv – New York is te koop voor 9,95 euro bij Waanders en de Kunst. ISBN 978 94 6262 069 8
Lees ook:De kleur, het licht en het landschap van Nathalie Duivenvoorden
Lees ook:De genen van de kunstverzamelaar in boekvorm
Lees ook:Marjolein Bastin: Tekenen is ademen
Lees ook:Een Nederlandse kunstenaar in Noorwegen: Nathalie Duivenvoorden in Tromsø
Lees ook:Juane Xue geeft rijkdom aan kleur